La parola y la parolata dl ann 2011 tl Südtirol


19.01.2012,

Vetrauenskrise (crisa de creta), indignato (indigné) y Ursus Ladinicus - Les paroles y parolates dl ann 2011 tl Südtirol é litedes

Unfat sce ala se trata dl gran problem di debic a livel talian o europeich, o ence di scandai che à scassé la politica a livel provinzial (p.ej. la descuscion entourn l’azienda SEL), una na parola é enblematica per dut cie che à fat rejoné i sudtirolesc tl 2011: Vertrauenskrise (crisa de creta). Ence la criza finanziara atuala é a la fin na crisa de creta. Y puecia creta ti à la jent a chi politics che dij che duc messa sparagné, zenza jì enstesc con l bon ejempl dantfora. Perchel à la juria lité Vertrauenskrise desche parola dl ann 2011 per l lingaz todesch.
La parolata todescia dl ann 2011 é Treuhandgesellschaft (sozieté fiduziaria). Cie che aladò dla parola messessa ester bon y trasparent (fiduzia = creta), é tla Talia deventé na poscibelté legala per ascogne partezipazions a firmes y aziendes. Y dal moment che al vegn ascognù avisa cheles partezipazions che ne è nia oportunes, desche an à podù vedei pro l scandal SEL, à la parola ciafé n significat contrar de chel original y é vegnuda sinonim per valch de nia trasparent.

La parola dl ann taliana tol ence su avenimenc a livel internazional: indignato (indigné) raprejenteia chel numer de persones tres plu gran che ne é nia plu a una da azeté dut cie che vegn comané dal alt ju. Y de “indignés” nen él ence sté tl Südtirol cotanc tl 2011.
La parolata dl ann taliana é indennità (indenité), che fossa perdret na soma che persones che se dà ju per la cossa publica dessa ciaté per sies speises. Ma sovenz é chestes indenités tant autes che ales se à trasformé te n privilegh che ti vegn paié fora a persones che ne l’essa perdret nia debojegn. Perchel é la jent y i massmedia vegnus tres plu critics de chest vers.

Tles valedes ladines él sté i medems argomenc che à fat rejoné che tl rest dl Südtirol. Crisa de creta y indenité essa perchel ence podù ester les paroles dl ann ladines. La juria é endere resteda pro n argoment local y à chirì fora Ursus Ladinicus, per aprijé l’adoranza dl ladin y de terminologia lieda al mond ladin tl lingaz dla scienza, cie che deida pro al valur y autostima dl lingaz ladin.
Desche parolata dl ann ladina per l 2011 él vegnù lité Fondo Brancher. Al se trata de na parolata che prova de ascogne la realté, daviache ala evocheia i scioldi a desposizion per evité la mudaziun de provinzia da pert di comuns ladins dl Venet, ma almanco fina a sen él resté na parola ueta y nia d’auter.

Per l setim iade ti àn damané ai Todesc, Talians y Ladins de lité la parola y la parolata dl ann tl Südtirol. Al é ruvé ite endut passa 900 propostes, cie che é dret truep, sce an pensa che a la lita per la parola dl ann tla Svizera él ju ite ca. 1000 propostes. Truepes propostes é vegnudes manedes ite tres la plata internet nueva www.wopapa.it

Les istituzions che organiseia la lita (l Post linguistich dl Istitut Cultural dl Südtirol, l Istitut per la Comunicazion spezifica y multilinguism dl’ EURAC, la Biblioteca provinziala Dr. Friedrich Teßmann y la Repartizion ladina dla Facolté de Scienzes dla Formazion dla Université Ledia de Bulsan) ti dij dilan a dutes y a duc che à mané ite propostes per la parola y la parolata dl ann 2011 y envieia bele sen da tó pert ence pro la edizion dl ann che vegn.

La juria:
Martina Irsara, Facolté de Scienzes dla Formazion dla Université Ledia de Bulsan
Gerda Videsott, Facolté de Scienzes dla Formazion dla Université Ledia de Bulsan
Paul Videsott, Repartizion ladina dla Facolté de Scienzes dla Formazion dla Université Ledia de Bulsan
Andrea Abel, Institut für Fachkommunikation und Mehrsprachigkeit, EURAC
Johannes Andresen, Landesbibliothek Dr. Friedrich Teßmann
Armin Gatterer, Abteilung für deutsche Kultur
Aivars Glaznieks, Institut für Fachkommunikation und Mehrsprachigkeit, EURAC
Eva Gratl, Oberschullehrerin und Publizistin
Monika Obrist, Sprachstelle im Südtiroler Kulturinstitut
Claudia Provenzano, Dipartimento Istruzione e Formazione italiana – Area Pedagogica
Elena Chiocchetti, Istituto di Comunicazione Specialistica e Plurilinguismo, EURAC
Isabella Stanizzi, Istituto di Comunicazione Specialistica e Plurilinguismo, EURAC